Stałe Urządzenia Gaśnicze gazowe należą do najskuteczniejszych systemów gaśniczych. Kiedyś oparte tylko o dwutlenek węgla, wraz z rozwojem technologicznym zaczęły wykorzystywać inne gazowe środki gaśnicze, jak popularne w XX wieku halony. Dalszy rozwój technologii oraz wzrost świadomości ekologicznej sprawiły, że obecnie w gazowych systemach gaśniczych najczęściej stosowane są tzw. czyste środki gaśnicze, do których zaliczany jest NOVEC™ 1230. Czym się charakteryzuje i co wpływa na jego rosnącą popularność?
NOVEC™ 1230 jako ekologiczna alternatywa dla halonów i gazów HFC
Kiedy na mocy Protokołu Montrealskiego z 1987 roku zaczęto wycofywać z użycia halony (jak dotąd najskuteczniejsze gazowe środki gaśnicze), alternatywą dla nich stały się fluorowęglowodory, m.in. HFC-236fa (FM-36™) czy HFC-227ea (FM-200®). Jeszcze pod koniec XX wieku były one uznawane za ekologiczny odpowiednik halonów. Z czasem również w przypadku gazów HFC zaczęto zwracać uwagę na ich negatywny wpływ na środowisko. Co prawda, w przeciwieństwie do halonów, ich potencjał niszczenia warstwy ozonowej jest zerowy (ODP = 0), jednak należą do grupy fluorowanych gazów cieplarnianych. Potencjał tworzenia efektu cieplarnianego (GWP) dla gazu HFC-227ea wynosi 3220, a dla gazu HFC-236fa 9810. Wartości te pokazują, ile razy bardziej niż dwutlenek węgla potencjalnie gazy te wpływają na ocieplenie klimatu.
Prace nad poszukiwaniem skutecznej i przyjaznej dla środowiska alternatywy dla halonów i gazów HFC zaowocowały opracowaniem nowego środka gaśniczego – ketonu fluorowego FK-5-1-12. Środek ten został wprowadzony na rynek przez koncern 3M™ pod nazwą NOVEC™ 1230. Wskaźniki ODP i GWP dla NOVEC™ 1230 wynoszą odpowiednio 0 i 1. Oznacza to, że jego stosowanie nie oddziałuje w żadnym stopniu na warstwę ozonową, a wpływ na ocieplenie klimatu jest taki sam jak w przypadku CO2.
Konsekwencją systematycznego ograniczania stosowania gazów HFC, będącego skutkiem przyjętej w 2015 roku i znowelizowanej dwa lata później ustawy o substancjach zubożających warstwę ozonową oraz o niektórych fluorowanych gazach cieplarnianych, jest wzrost popularności systemów gaśniczych wykorzystujących NOVEC™ 1230.
NOVEC™ 1230 jako czysty środek gaśniczy
Środek gaśniczy NOVEC™ 1230 jest magazynowany w zbiornikach w postaci bezbarwnej cieczy o delikatnym zapachu. W procesie gaszenia, pod wpływem zadanego ciśnienia, uwalniany jest jako bezbarwny gaz. Jego działanie gaśnicze, podobnie jak w przypadku gazów HFC, polega na usuwaniu energii cieplnej z płomieni, przez co proces spalania nie może być podtrzymywany. Wyładowaniu gazu towarzyszy efekt chłodzenia, który dodatkowo przyspiesza akcję gaśniczą.
NOVEC™ 1230 zaliczany jest do grupy czystych środków gaśniczych. Oznacza to, że gaszenie gazem NOVEC™ 1230 nie powoduje zniszczeń i szkód wtórnych. Gaz ten nie powoduje korozji i nie przewodzi elektryczności, dlatego doskonale sprawdza się w gaszeniu pomieszczeń z czułym sprzętem elektronicznym. Po zastosowaniu odparowuje, nie pozostawiając żadnych zanieczyszczeń. Jest przy tym w pełni bezpieczny dla ludzi.
NOVEC™ 1230 a gazy obojętne
Do czystych środków gaśniczych należą również gazy obojętne. Grupa ta obejmuje gazy naturalnie występujące w powietrzu: azot, argon oraz ich mieszaniny (w tym również z dwutlenkiem węgla). Są to zatem w pełni ekologiczne i łatwo dostępne środki gaśnicze, które mogłyby wyprzeć chemiczne gazy gaśnicze. Dlaczego nie do końca jest to możliwe?
Po pierwsze, gazy obojętne gaszą poprzez wyparcie tlenu z gaszonych przestrzeni. Wymagane stężenia gaśnicze mogą powodować niedotlenienie, dlatego gazy obojętne nie powinny być stosowane do gaszenia pomieszczeń, w których stale przebywają ludzie. NOVEC™ 1230 posiada duży margines bezpieczeństwa dla ludzi. Jego stężenie projektowe mieści się w przedziale 4-6%, podczas gdy bezpieczne stężenie graniczne wynosi 10%. Ponadto systemy gaszenia gazami obojętnymi są instalacjami wysokociśnieniowymi – gazy magazynowane są pod ciśnieniem 200 lub 300 bar. Oznacza to, że wymagają zastosowania dodatkowych procedur bezpieczeństwa.
Po drugie, aby skutecznie wyprzeć tlen z gaszonych pomieszczeń, wymagana jest znaczna ilość gazu. Dla ugaszenia tej samej przestrzeni potrzeba wielokrotnie więcej gazu obojętnego niż NOVEC™ 1230 czy gazy HFC. Nawet zmagazynowany pod ciśnieniem 300 bar gaz obojętny nadal będzie wymagał znacznie więcej przestrzeni niż chemiczne gazy gaśnicze. Duża ilość zbiorników z gazem będzie również znacząco wpływać na obciążenie podłoża lub stropu, a samo pomieszczenie będzie musiało zostać wyposażone w znacznych rozmiarów klapę odciążającą.
Po trzecie, proces gaszenia gazami obojętnymi trwa znacznie dłużej. Sam czas wyładowania może trwać od 60 do 120 sekund, podczas gdy w przypadku gazów chemicznych czas ten nie przekracza 10 sekund! Dlatego gazy chemiczne, w tym NOVEC™ 1230, będą pierwszym wyborem dla zabezpieczania obiektów, w których każda sekunda pożaru może powodować nieodwracalne lub kosztowne straty.
Zastosowanie systemów gaszenia gazem NOVEC™ 1230
Stałe Urządzenia Gaśnicze na NOVEC™ 1230 mają bardzo szerokie zastosowanie. Najczęściej wykorzystywane są jako skuteczna ochrona przeciwpożarowa pomieszczeń ze sprzętem elektronicznym, cennym wyposażeniem, ważnymi dokumentami czy substancjami niebezpiecznymi. Stosowane są z powodzeniem w serwerowniach, centrach przetwarzania danych, rozdzielniach elektrycznych, muzeach, galeriach sztuki, archiwach, zakładach przemysłu naftowego i gazowego czy laboratoriach. Ponadto mogą mieć zastosowanie wszędzie tam, gdzie niemożliwe jest użycie niegazowych środków gaśniczych takich jak woda, piana gaśnicza czy proszek. Warunkiem jest jednak zapewnienie szczelności gaszonych pomieszczeń, pozwalającej utrzymać stężenie gaśnicze przez minimum 10 minut. Warto podkreślić, że systemy gaśnicze na NOVEC™ 1230 znacząco poprawiają ciągłość operacyjną gaszonych pomieszczeń, minimalizując czas niezbędny na przywrócenie ich do użytkowania.
Z uwagi na niewątpliwe zalety systemów gaszenia gazem NOVEC™ 1230 w porównaniu do systemów na gazy obojętne, coraz więcej podmiotów decyduje się na ich instalację dla ochrony swoich najcenniejszych zasobów materialnych. Co prawda systemy gaśnicze z Novec™ 1230 nie są tak skuteczne jak instalacje gaśnicze zawierające fluorowcopochodne węglowodorów (HFC) i zazwyczaj są droższym od nich rozwiązaniem, jednak Novec™ 1230 jest częściej wybieranym środkiem gaśniczym z uwagi na znikomy wpływ na globalne ocieplenie klimatu.
Podsumowując, o rosnącej popularności SUG na NOVEC™ 1230 decydują względy bezpieczeństwa (skuteczność i szybkość działania), ograniczenia przestrzenne (stosunkowo niewielka wymagana powierzchnia) czy też względy proekologiczne. W tej ostatniej kwestii należy jednak pamiętać, że NOVEC™ 1230 jest chemicznym środkiem gaśniczym. Zasadnym wydaje się więc pytanie, jak długo będzie cieszył się statusem środka gaśniczego o znikomym wpływie na środowisko. Tym bardziej że działania proekologiczne są coraz bardziej restrykcyjne i poza zmianami w atmosferze coraz więcej uwagi poświęca się zanieczyszczeniom w innych obszarach.
Większa popularność jednych systemów gaśniczych nad innymi nie oznacza, że dla konkretnej inwestycji te najbardziej popularne rozwiązania będą najlepszą opcją. Dlatego przed wyborem technologii optymalnej dla ochrony własnych obiektów i zasobów w nich zgromadzonych, zawsze warto zapytać ekspertów posiadających wiedzę i doświadczenie w praktycznym zastosowaniu różnych technologii i środków gaśniczych.
