Zadaniem każdego systemu przeciwpożarowego jest maksymalizacja bezpieczeństwa osób i mienia na wypadek pożaru. Projektowanie instalacji przeciwpożarowych to bardzo odpowiedzialne i złożone zadanie. W procesie projektowania należy uwzględniać nie tylko obowiązujące przepisy prawa, normy i standardy projektowe, ale również specyfikę chronionego obiektu i prowadzonej w nim działalności oraz oczekiwania Inwestora. Szczegółowa znajomość różnych rodzajów systemów ppoż. pozwoli dobrać środek gaśniczy i konkretny typ instalacji, właściwe dla danego obiektu i występującego w nim zagrożenia pożarowego. Takie podejście zapewni maksymalizację bezpieczeństwa pożarowego przy optymalizacji nakładów na inwestycję.
Kiedy zlecić opracowanie projektu instalacji przeciwpożarowej?
Zgodnie z obowiązującą nowelizacją prawa budowlanego, rozwiązania niezbędnych elementów wyposażenia budowlano-instalacyjnego oraz sposób powiązania instalacji z sieciami zewnętrznymi, a także podstawowe wyniki obliczeń z doboru rodzaju i wielkości urządzeń instalacyjnych, muszą zostać zawarte w projekcie technicznym dokumentacji budowlanej. Sam projekt techniczny nie jest wymagany przy składaniu wniosku o pozwolenie na budowę. Teoretycznie więc prace nad projektami wszystkich instalacji, w tym aktywnych zabezpieczeń przeciwpożarowych, mogłyby rozpocząć się po uzyskaniu pozwolenia na budowę. Należy jednak pamiętać, że projekt techniczny musi być zgodny zarówno z projektem architektoniczno-budowlanym (PAB), jak i projektem zagospodarowania działki lub terenu (PZT), które organ administracji architektoniczno-budowlanej akceptuje przy wydawaniu pozwolenia na budowę.
W przypadku niektórych obiektów, zastosowanie danego rodzaju zabezpieczenia przeciwpożarowego wynika bezpośrednio z obowiązujących przepisów prawa. Rozporządzenie MSWiA z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów wskazuje, że w wybranych budynkach handlowych i wystawowych, w budynkach służących celom gastronomicznym o liczbie miejsc powyżej 600 oraz w budynkach wysokościowych użyteczności publicznej i zamieszczania zbiorowego wymagane jest stosowanie „stałych samoczynnych urządzeń gaśniczych wodnych”. Zapisy te nie precyzują jednak, czy ma to być np. instalacja tryskaczowa czy zraszaczowa.
Każdy system gaśniczy ma inne wymagania techniczne w zakresie m.in. zajmowanej przestrzeni czy dostępu do mediów. Popularne instalacje tryskaczowe wymagają stałego zaopatrzenia w wodę. Przy wyborze tego rozwiązania należy przewiedzieć zbiornik zapasu wody na cele ppoż. w PZT lub pomieszczenie na zbiornik zapasu wody w projekcie PAB. Ten drugi dokument powinien uwzględniać również m.in. pomieszczenia pompowni oraz podstacji z zaworami kontrolno-alarmowymi.
Wymagania te rzutują bezpośrednio na zawartość projektu ogólnego, dlatego już na etapie opracowywania załączników do wniosku o pozwolenie na budowę warto zwrócić się do specjalistów z branży przeciwpożarowej, aby ustalić jakie instalacje ppoż. i systemy automatyki pożaru (m.in. SSP, DSO) będą zabezpieczać dany obiekt. Takie podejście pozwoli nie tylko uniknąć problemów przy dostosowywaniu projektu technicznego do zaakceptowanego przez urząd projektu ogólnego (PZT + PAB), ale również zoptymalizować koszty całej inwestycji. Odpowiednio dobrany system gaśniczy pozwala zwiększyć klasę odporności pożarowej obiektu i tym samym zmniejszyć nakłady m.in. na elementy konstrukcyjne. Z drugiej strony, poprzez zmianę wielkość stref pożarowych – dodanie lub usunięcie odpowiednich przegród budowlanych – często można również zoptymalizować wydajność samego systemu przeciwpożarowego i ograniczyć nakłady niezbędne na jego instalację i prace serwisowe w przyszłości.
Projekt techniczny inwestycji, którego częścią składową są projekty Stałych Urządzeń Gaśniczych i systemów automatyki pożaru, musi zostać przekazany do kierownika budowy przed rozpoczęciem prac budowlanych. Jest to więc ostateczny termin na oddanie kompletnych projektów systemów ppoż. dla budynku. Wraz z postępem robót projekty te należy na bieżąco aktualizować i udostępniać na żądanie organom nadzoru budowlanego.
W sytuacji, gdy projekt instalacji przeciwpożarowej dotyczy istniejącego obiektu, termin oddania dokumentacji projektowej zależy w pełni od oczekiwań inwestora.
Na co warto zwrócić uwagę projektując instalację przeciwpożarową?
Projekty instalacji przeciwpożarowych i systemów automatyki pożaru muszą być zawsze zgodne z obowiązującymi przepisami prawa. Wymagania w zakresie ochrony przeciwpożarowej zawarte są w różnych aktach prawnych, a poruszanie się po nich nie jest proste. Wiele przepisów jest niejednoznacznych, a bywają również – na szczęście bardzo rzadko – takie, które wzajemnie się wykluczają i mogą być różnie interpretowane. W takiej sytuacji warto zasięgnąć opinii rzeczoznawcy ds. ppoż. lub, w skrajnym przypadku, zwrócić się do KG PSP z prośbą o wyjaśnienie.
Zdecydowana większość przepisów prawa dotyczących aktywnych zabezpieczeń przeciwpożarowych ma charakter opisowy i bardzo ogólny. Wskazują zazwyczaj minimalny zakres ochrony przeciwpożarowej, jaki musi zostać przewidziany dla danego budynku i prowadzonej w nim działalności. Dlatego projektowanie systemów gaśniczych, poza licznymi rozporządzeniami i ustawami, odbywa się również w oparciu o wybraną normę i standard projektowania. Poza polskimi normami PN-EN, wydawanymi przez Polski Komitet Normalizacyjny, stosuje się często standardy amerykańskie NFPA czy wytyczne europejskich lub amerykańskich ubezpieczycieli, jak VdS czy FM Global. Wybór konkretnej normy i standardu często nie należy do projektanta, ale jest narzucony przez inwestora lub firmę ubezpieczeniową.
Przy projektowaniu instalacji gaśniczej czy systemu automatyki pożaru należy również pamiętać, że projekt może uwzględniać tylko urządzenia przeciwpożarowe dopuszczone do stosowania na polskim rynku. Świadectwem dopuszczenia jest certyfikat zgodności, wydawany przez Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej – Państwowy Instytut Badawczy (CNBOP-PIB). Dla każdego urządzenia muszą również zostać uwzględnione wytyczne producenta, zawarte w instrukcji obsługi bądź dokumentacji techniczno-ruchowej.
Oprócz znajomości przepisów prawa, norm i standardów projektowych oraz wytycznych producentów urządzeń, jest jeszcze jeden aspekt szczególnie istotny dla prawidłowego przygotowania projektu systemu przeciwpożarowego – to dokładna znajomość specyfiki każdej instalacji gaśniczej oraz zrozumienie charakteru działalności inwestora. Tylko dzięki takiej wiedzy i podejściu możliwe będzie zaprojektowanie zabezpieczeń ppoż. gwarantujących optymalną ochronę danego obiektu wraz z wyposażeniem oraz życia i zdrowia przebywających w nim osób.
Co powinien zawierać projekt systemu przeciwpożarowego?
Prawidłowo przygotowany projekt systemu ppoż. zawiera wszystkie informacje i wytyczne dotyczące systemu gaśniczego lub systemu automatyki pożarowej, przewidzianych w danym obiekcie, a w szczególności:
- podstawę opracowania, zawierającą wykaz norm i aktów prawnych, na podstawie których projekt został opracowany;
- przedmiot i zakres opracowania, a więc rodzaj zabezpieczeń ppoż. przewidzianych dla danego obiektu;
- szczegółowy opis zastosowanych systemów gaśniczych i automatyki pożarowej, w tym ich parametry techniczne, opis budowy, konfiguracji, środowiskowych warunków pracy i bezpieczeństwa;
- niezbędne obliczenia;
- wymagania w zakresie przeglądów i konserwacji;
- zestawienie materiałowe uwzględniające wszystkie elementy instalacji;
- wszelkie niezbędne rysunki;
- uprawnienia i oświadczenia projektanta przygotowującego dokument.
Dokumentacja projektowa systemu przeciwpożarowego umożliwia budowę trwałej i skutecznej instalacji ppoż., zgodnej z obowiązującymi przepisami prawa. Na jej podstawie można wykonać szczegółowy kosztorys instalacji, a przestrzeganie zawartych w niej wytycznych pozwoli prawidłowo korzystać z systemu w przyszłości.
Komu powierzyć opracowanie projektu systemu przeciwpożarowego?
Projekt systemu ppoż. jest jednym z najważniejszych dokumentów, mających wpływ na bezpieczeństwo budynków i znajdujących się w nich osób. Dlatego projektowanie instalacji przeciwpożarowej należy powierzyć firmie mającej bogate doświadczenie w tym zakresie, której projektanci legitymują się wymaganymi uprawnieniami i certyfikatami.
Ważne jest, aby firma odpowiedzialna za opracowanie projektu posiadała możliwie kompleksową ofertę aktywnych zabezpieczeń przeciwpożarowych. Dzięki temu przy wyborze rodzaju systemu i poszczególnych jego elementów nie będzie faworyzować konkretnego rozwiązania, a skupi się na zapewnieniu optymalnego poziomu bezpieczeństwa osobom przebywającym wewnątrz zabezpieczanego obiektu i zgromadzonym w nim przedmiotom, a także skutecznej ochronie samego budynku.
Należy pamiętać, że zabezpieczenia przeciwpożarowe to tylko jedne z wielu różnych instalacji technologicznych, które muszą zostać uwzględnione w projekcie technicznym i zamontowane w danym obiekcie. Projektanci instalacji ppoż. muszą zwracać uwagę na przebieg instalacji elektrycznej czy systemu wentylacji budynku i vice versa. Narzędziem pomocnym w unikaniu kolizji pomiędzy poszczególnymi instalacjami technologicznymi jest projektowanie w środowisku 3D. Model 3D uwzględnia obecność wszystkich elementów budowlanych i pozwala opracować optymalny przebieg instalacji ppoż. Korzystanie z technologii BIM (z ang. Building Information Modeling) pozwala usprawnić koordynację międzybranżową, skrócić czas realizacji inwestycji i ograniczyć nakłady finansowe. Dlatego opracowanie projektu systemu ppoż. warto powierzyć firmie, która posługuje się technologią modelowania 3D i ma w tym zakresie spore doświadczenie.
Dla inwestora bardzo korzystną jest sytuacja, w której firma odpowiedzialna za projekt instalacji przeciwpożarowej będzie również realizować jej montaż oraz późniejsze serwisy. Dzięki temu pełna odpowiedzialność za sprawne funkcjonowanie systemu przez cały okres jego użytkowania spoczywa na jednym podmiocie, który posiada pełną jego dokumentację, historię zdarzeń oraz dostęp do części zamiennych.
